Menfi Tespit Davası

Borçlunun borcu henüz ödemeden önce borçlu bulunmadığının tespiti için açabileceği bir dava çeşididir. Borçlu bu dava ile borçlu bulunmadığını tespit ettirebilirse, hakkındaki icra takibi iptal edilir ve borçtan kurtulur. Borçlu, aleyhine başlatılan icra takibine itiraz etmemiş veya itiraz etmiş ancak söz konusu itiraz mahkemece kaldırılmış olsa bile borçlu olmadığının tespitini menfi tespit davasında isteyebilir.

Menfi tespit davası, icra takibinde önce veya sonra açılabilir.

Takipten önce açılan menfi tespit davasına bakan mahkeme, talep üzerine alacağın yüzde on beşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat karşılığı, icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.  Borçlu tarafından menfi tespit davasının açılması icra takibi yapılmasını engellemez. Alacaklı dava devam ederken söz konusu borç için icra takibi başlatabilir.

Menfi tespit davası alacaklı lehine sonuçlandığında mahkeme, alacaklının alacağını geç tahsil etmesinden dolayı doğan zararları karşılamak maksadı ile alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere, borçlu aleyhine tazminata hükmeder.

Menfi tespit davası borçlu lehine sonuçlandığında, borçlunun icra takibi nedeniyle uğramış olduğu zararı karşılamak amacıyla takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere alacaklı aleyhine tazminata hükmedilir. Bu tazminata hükmedilebilmesi için borçlunun talep etmiş olması gereklidir. 

İstirdat Davası

Menfi tespit davasından farklı olarak istirdat davasında; borçlu, cebri icra baskısı altında icra takibine konu borcu ödemiş ise istirdat davası açarak borcu olmadığını ispat edebilir ve ödemiş olduğu paranın iadesini talep edebilir. İstirdat davasının biri takip hukuku, diğeri maddi hukuk olmak üzere iki şartı vardır. İlk şart; geri verilmesi istenen para icra takibi sırasında ödenmiş olmalıdır. İkinci şart ise; borçlu, maddi hukuk bakımından borçlu olmadığı bir parayı cebri icra tehdidi altında ödemek zorunda kalmış olmalıdır.

İstirdat davası 1 yıllık hak düşürücü süreye tabidir. Bu süre, paranın icra dairesine tamamen ödendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

İstirdat davası, genel mahkemelerde açılır ve yargılama usulü bakımından genel hükümlere tabidir.

İstirdat davasının amacı, davacı borçlunun ödeme emrine itiraz etmemesi veya itiraz edip de kaldırılmış olması sebebiyle kesinleşen takibe, cebri icra tehdidiyle ödemek zorunda kaldığı ama gerçekte borçlu olmadığı bir paranın verilmesidir.

Menfi tespit davasından farklı olarak, istirdat davasında kaybeden tarafın asgari yüzde yirmi tazminata mahkûm edilmesine imkan yoktur.