Boşanma davası esnasında mahkeme taraflardan biri yararına tedbir nafakasına hükmedebilir. Dava sonucunda ise taraflardan birinin yararına yoksulluk nafakası veya iştirak nafakası ödenmesine hükmedebilir.
Bu halde belirlenen nafakayı nafaka borçlusu her ay nafaka alacaklısına ödeme yükümü altındadır. Ancak birçok nafaka borçlusu borcunu ödememekte, hatta icrai yaptırımdan kaçınmak için üzerine malvarlığı almamakta, var olanları muvazaalı olarak devretmekte ve maaş haczinden kaçınmak adına da sosyal güvencesiz çalışmaktadır.
Fakat nafaka borcu herhangi bir borç niteliğinde değildir. İcra ve İflas kanunumuzda nafaka konusunda özel düzenlemelere yer verilmiştir. Yani nafaka borçluları icrai yaptırımdan kaçınarak, adi borçlarda olduğu gibi nafaka ödeme yükümlülüğünden kurtulamaz.
Eğer nafaka alacaklısı iseniz alacağınızı tahsil etmek için başvurabileceğiniz birçok hukuki yol bulunmaktadır. Bu durumda ilk olarak başvurulması gereken yol icra takibidir. Bu takipte alacaklı geçmişe yönelik 10 yıla kadar birikmiş nafaka alacaklarını faiziyle birlikte talep edebilir. Ayrıca nafaka takibinde sadece geçmişe yönelik değil, aynı zamanda ileriye yönelik olan nafaka alacakları için de talepte bulunulabilir. Nafaka alacaklarında diğer alacaklardan farklı olarak emekli maaşına da haciz konulmasına da imkan vardır.
Nafaka alacağının tahsil edilebilmesi için gereken şartlar şunlardır:
- Nafakaya ilişkin yerel mahkemeden bir karar alınması gerekmektedir.
- İcra takibinin kesinleştirilmesi gerekmektedir.
- Şikâyet 3 aylık zamanaşımı süresi içerisine yapılmalıdır.
- İcra emrinin tebliği tarihinden şikayet tarihine kadar en az bir aylık sürenin işlemesi gerekmektedir.
İcra takibine rağmen borçlu nafaka borcunu ödememeye devam ediyorsa 3 aylık zamanaşımı süresi içerisinde görevli ve yetkili mahkemeye başvurarak nafaka borçlusunun cezalandırılmasını istenebilmektedir. Nafaka borcunu ödememe suçu bakımından görevli mahkeme İcra Ceza Mahkemesi; yetkili mahkeme ise takibin yapıldığı icra müdürlüğünün bağlı olduğu yer mahkemesidir.
İcra ve iflas kanunumuza göre nafaka borcunu ödememenin cezası göre 3 aya kadar tazyik hapsidir. Tazyik hapsinin uygulanmaya başlamasından sonra nafaka borçlusu borcunu ödediği an tahliye edilir. Ancak devam eden ayların nafaka borcunu ödemeye devam etmek durumundadır. Burada amaç nafaka borçlusunu cezalandırmaktan çok cezaevi korkusuyla nafaka borcunu ödemesini sağlamaktadır.
Yeniden nafaka borcunu ödememesi halinde yeni bir takip başlatılmasına gerek yoktur. Artık nafaka borçlusunun borcunu ödemediği her ay için şikayet hakkı bulunmaktadır. Yani nafaka borçlusu tazyik hapsinden kurtulmasından sonraki dönemlerde nafaka borcunu ödemez ise yapılacak şikayet üzerine tekrar tazyik hapsi ile cezalandırılma imkanı bulunmaktadır.
Ayrıca tazyik hapsi cezası Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 2. maddesinde belirtilen “disiplin hapis cezası” kavramı altında yer almaktadır. Bu da tazyik hapsinin seçenek yaptırımlara çevrilmesine, ön ödeme uygulanmasına, tekerrüre esas olmasına, şartla salıverilme hükümleri uygulanmasına, ertelenmesine imkan bulunmaması anlamına gelir. Ayrıca adli sicil kaydına işlenmemektedir.