İntifa hakkı, başkasına ait bir eşya veya malvarlığı üzerinde, belirli bir kişiye tam yararlanma imkânı sağlayan haktır. İntifa hakkının kurulması ile gayrimenkulün maliki, eşyanın veya hakkın mülkiyetini kendisinde tutmakta; karşılığında bunlardan elde edilebilecek yararları da bir kimseye atamaktadır.
İntifa hakkı; sözleşme ile kurulan, mahkeme kararı ile kurulan ve kanuni intifa hakkı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Sırasıyla inceleyecek olursak:
- Sözleşmeyle Kurulan İntifa Hakkı
Taşınmazlar üzerinde intifa hakkı, resmi bir senedin düzenlenip tapuya tescili ile kurulmaktadır. Taşınmaz mülkiyetinin başkasına geçişine ilişkin kanuni hükümler, taşınmazlar üzerinde tesis edilen intifa haklarında da uygulanmaktadır. Bu sebeple bir taşınmaz maliki taşınmazını devredebildiği gibi, bir üçüncü kişi yararına intifa hakkı da tesis edebilmektedir. Bu üçüncü kişi hem gerçek hem de tüzel kişi de olabilir.
- Mahkeme kararı ile kurulan intifa hakkı
İntifa hakkının konusu taşınmaz bir mal olması halinde, intifa hakkının kurulmasına ilişkin sözleşmenin resmi şekle uyularak yapılması gerekmektedir. Malikin tescilden kaçınması halinde alacaklı intifa hakkının mahkeme kararı ile kurulmasını sağlayabilir. Mahkeme kararı ile birlikte intifa hakkı doğar. Ayrıca mahkeme kararına istinaden kurulacak intifa haklarında mahkeme kararının kesinleşmiş olması gerekmektedir.
- Kanuni intifa hakkı
Kanunda öngörülen intifa hakları bu kategoriye girer. Taşınmaz üzerindeki kanuni intifa hakkı, tapu kütüğüne tescil edilmemiş olsa dahi bu durumu bilenlere karşı ileri sürülebilmektedir. Fakat tescil edilmiş ise bu defa herkese karşı ileri sürülebilecektir.
Geçit hakkı, başkasının arazisinden geçilebilmesini ifade eden haktır. Bu hak Medeni Kanun’un açık hükmüne dayanarak bir irtifak hakkı niteliğinde tapu siciline tescil edilir. Bu hem bir hak hem de bir şahıs veya taşınmaz lehine kurulabilir. Şahıs hem gerçek hem de tüzel kişi olabilir. Müşterek mülkiyetin söz konusu olduğu hallerde tek bir paydaşın kendi başına bu hakkı tesis etmesi mümkün değildir; tüm paydaşların beraber işlem görmeleri gerekir. Geçit hakkı bedelli veya bedelsiz olarak kurulabilmektedir.
Medeni Kanun’un "Zorunlu Geçit" hükmüne göre: genel yola çıkmak (ulaşmak) için yeterli geçidi bulunmayan taşınmaz maliki karşılığını tam ödemek kaydıyla komşularının kendisine uygun bir yeri yol olarak bırakmalarını mahkemeden talep edebilir. Mahkeme bu yönde karar verirse kararın kesinleşmesinden sonra tapu sicilinin irtifak hakları sütununda bu tescil yapılarak ana yola erişim sağlanır.