Tenkis indirme eksiltme anlamına gelir. Tenkis davası ise saklı pay sahibi mirasçıların saklı paylarına miras bırakan tarafından dokunulduğu zaman, miras bırakanın ölümünden sonra gündeme gelir. Bu halde miras bırakanın tasarruf edebileceği sınırı aşmış olduğu anlaşılır. Mira bırakan tarafından yapılan sağlar arası veya ölüme bağlı tasarruflar ile mirasçıların saklı paylarına dokunulmuşsa bu tecavüzün giderilmesi ancak tenkis davası açılması ile mümkün olacaktır.
Türk Medeni Kanunu’nun 561. Maddesine göre “Saklı pay sahibi mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise tâbi olur. Tenkise tâbi birden fazla ölüme bağlı tasarrufun bulunması hâlinde, saklı pay sahibi mirasçıya yapılan kazandırmanın saklı payı aşan kısmı ile saklı pay sahibi olmayan kimselere yapılan kazandırmalar orantılı olarak tenkis edilir.” Düzenlemeden de anlaşılacağı üzere söz konusu indirme miras bırakan tarafından ölüme bağlı veya sağlar arası tasarrufla kanuni saklı paylı mirasçıların paylarına dokunulduğu takdirde gündeme gelir. Bunun sebebi saklı payların, miras bırakanın terekesinden tasarruf edebileceği kısmın sınırı olmasıdır. Tenkis niteliği itibarı ile saklı payın bir yaptırımıdır.
Tenkis talebi hakkında ancak miras bırakanın ölümünden sonra feragat edilebilir. Ayrıca tenkis talebi de mirasçının şahsına bağlı olduğundan başkasına devir ve temlik edilemez. Tenkis talebinde bulunabilmek için şu iki şartın gerçekleşmesi gerekmektedir;
- Miras bırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir tasarrufla tasarruf sınırını aşmış olması,
- Mirasçının saklı pay hakkını alamamış olması gerekir
Miras bırakanın sağlar arası işlemi yaparken saklı payı ihlal etme kastıyla hareket ettiğinin iddia edilebilmesi için işlem tarihinde mutlaka saklı paylı mirasçısının bulunması gereklidir. Eğer bulunmuyorsa ihlalden bahsedilemeyecektir.
Ayrıca tenkis talebinde bulunabilmek için saklı payı ihlal ettiği iddia edilen tasarrufun hukuken geçerli olması şarttır. Bu nedenle yapılan tasarruf eğer resmi şekil şartlarına tabi olduğu halde şekle uyulmadan yapılmışsa, ehliyetsizlik durumu söz konusuysa iradenin oluşumunda veya bildirme esnasında istem dışı bir durum söz konusuysa ve muvazaa (danışıklı iş) söz konusuysa mirasçılar bu tasarrufun tenkisi yerine kesin hükümsüzlük ile geçersizliğini ileri sürmelidir.
Yine, mirasçının saklı pay kaybını alamamış olması, miras bırakan tarafından tasarruf ve özgürlüğünün aşılmasından değil de başka bir sebepten (örneğin üçüncü kişinin veya diğer mirasçıların tereke içinde bir malı gasp etmesi veya iade etmemesi nedeni ile) kaynaklanıyorsa tenkis davası açılamaz. Bu durumda ancak paylaşma, istihkak vs. davaları açılabilecektir.
Öte yandan unutmamak gerekir ki bir şekilde saklı payını almış olan mirasçı miras bırakanın tasarruf oranını aşmış olması halinde dahi tenkis talebinde bulunamayacaktır.
Tenkis davaları, miras bırakanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Kural olarak belirsiz alacak davalarındandır. Geçmişe etkili olup hükümleri mirasın açıldığı tarihe kadar geriye yürür.